“Шэптам”
Беласток: “Wschodzący Białystok”
Пра кнігу:
Кніга апавяданняў “Шэптам” Віталя Воранава інспіраваная паганскай традыцыяй, народнай медыцынай і шаптунствам беларускага Палесся і Падляшша. Зборнік з 18 тэкстаў заснаваны на матэрыялах, сабраных падчас экспедыцыі па рэгіёне беларуска-польскага памежжа. Кніга выйшла па-беларуску і ў перакладзе Манікі Уранэк на польскую мову. Ілюстрацыі выканаў беларускі мастак Уладзімір Блюднік. Выданне здзейсненае ў межах мастацкай стыпендыі Прэзідэнта горада Беласток.
Пра аўтара:
Віталь Воранаў — беларускі літаратар, выдавец, перакладчык і публіцыст. Нарадзіўся ў 1983 годзе. Вучыўся ў школе № 2 у Глыбокім (1991—1995). У 1996 разам з бацькамі эміграваў у Польшчу. Атрымаў сярэднюю адукацыю і дыплом у Першым прыватным ліцэі ў Познані (1999—2003). Вучыўся ва ўніверсітэце імя Адама Міцкевіча ў Познані і ўніверсітэце Масарыка ў Брне. Сузаснавальнік і старшыня Беларускага культурна-асветніцкага цэнтра ў Познані. Заснавальнік выдавецтва «Белы крумкач». Адзін з рэдактараў літаратурнага часопісу «Паэтычныя Сшыткі» (Гнезна, Польшча), у якім у 2013 годзе выйшаў зборнік апавяданняў «Wielkie Księstwo Białoruś» (Вялікае княства Беларусь). Кніга «Шэптам» — дэбютная кніга прозы аўтара.
VI
На Каляды, Купалле ці на Андрэя — дзявочае свята — маладыя дзяўчаты надта любяць варажыць. Рабіць гэта можна ўсяк, напрыклад, ліць у ваду расплаўлены воск або волаў. Калі выльецца вянок, тады дзеўка пойдзе замуж, калі крыж — то памрэ. Асабліва дзяўчаты прагнуць выведаць, якім будзе іхны жаніх, якога ён нораву і чым займаецца, кавалер ці ўдавец, з якога боку прыедуць сваты, ну і ці хутка ўсё гэта будзе. А бываюць яшчэ менш вядомыя варожбы, як вось гэтая.
У адным глянцавым часопісе Надзея вычытала, што, каб нехта па ёй сох, трэба з-пад яго слядоў узяць горстку зямлі і кінуць у паветра. Паколькі адпаведнага для сябе хлопца яна так і не дачакалася, Надзея вырашыла здацца на мудрасць лёсу. Слядоў яна пастанавіла шукаць там, дзе іх звычайна багата — на беразе ракі. Выбраўшы найбольш адпаведны след, дзяўчына зрабіла, як у інструкцыі — падняла жменю і сыпнула ўгару. Чаго Надзея не магла прадбачыць, дык гэта таго, што след над ракою пакінуў тапелец Васька, хлопец з другога канца вёскі, які за некалькі гадзін да яе прыходу ўтапіўся ў рачным віры...
Першы раз Васька прыйшоў да Надзеі ў сне. Ён скардзіўся дзеўцы, што вада ў рацэ надта сцюдзёная, што цела ягонае трэба шукаць там, дзе ён утапіўся і што як толькі яго знойдуць, з таго часу яны ўжо заўжды будуць разам. Надзея ненавідзела Ваську пры жыцці, не кажучы ўжо пра тое, каб палюбіць яго пасля смерці. Больш паскуднага хлопца яна сабе не магла нават уявіць, а пасінеўшы, з дрыжачымі, паабкусанымі губамі, з зялёнай цінай у валасах і на шыі, ён зрабіўся ёй агідным і страшным да невыноснасці. Кожны раз пасля гэтага сну яна прачыналася з крыкам, уся ўспацеўшы і дрыжучы, як асенні ліст. Але самае горшае было яшчэ наперадзе. Вечарамі Васіль паняў моду грукацца ў вакно яе пакоя, залазіць на страху хаты і адтуль гучна ўздыхаць, як уздыхаюць толькі закаханыя, а калі ёй удавалася ўрэшце неяк заснуць-знепрытомнець, то ён рэзка пачынаў торгаць дзяўчыну за валасы.
Урэшце Надзея зразумела, што калі ад гэтай здані не пазбавіцца, то хутка яна проста ашалее. Шукаючы паратунку, у тым жа дзявочым часопісе яна вычытала, што ёсць яшчэ замова „адсушка” — чары на разлуку. Жадаючы забыць некага, трэба на ўсходзе сонца выправіцца на рэчку і, стоячы над вадою, тройчы сказаць: „Куды гэта вада, туды мае мыслі!”, сплёўваючы за кожным разам на ваду. Ранняй раніцай Надзея ізноў пайшла на тую самую рэчку. Яе ажно курчыла ад страху, але дзеўка ведала, што іншага выбару ў яе няма. „Куды гэта вада, туды мае мыслі”, „Куды гэта вада, туды мае мыслі”, — паўтарала Надзея, стоячы над вадой.
Надзею знайшлі ў тым самым месцы, дзе ўтапіўся Васіль. Целы ўсплылі непадалёк ад віру. Маладыя былі абняўшыся, быццам утапіліся ці то адзін аднаго ратуючы, ці то аддаючыся любошчам у сам момант смерці.
