“Валацугі”

Сустрэча з Кэці ў Лумбіні

Упершыню я сустрэў Кэці гады тры ці чатыры таму ў Лумбіні. Быў змрочны зімовы поўдзень. Неба забралася хмарамі, і цяжкі, марудны вецер зрэдчас варушыў галіны, абтрасаючы пыл са стомленага лісця. Яна сядзела на лаве пад дрэвам недалёка ад аўтобуснага прыпынку й чытала. Усё выдавала на тое, што заняцца ёй не было чым. Сапраўды, калі ты тут не па справах, то цалкам хапае некалькіх гадзінаў на ўвесь культурны экспірыенс, а пасля застанецца адно марнаваць час у чаканні аўтобуса. З аўтобусамі была засада. Кіроўцы, як і большасць сумленных грамадзянаў, страйкавалі. Зрэшты, пытаньне можа не ў сумленнасьці, але ў палітыцы — не істотна, мала хто з нас тут хоць што разумеў.

— Сраныя мааісты! Ніхто ня чэшацца! Ты сячэш?! Ды ім там похер усё! Сядзяць, паляць, фішкі ганяюць!

— А куды ты хочаш ехаць?

— Катманду!

— Дык і ў чым праблема?

— Чорт! Дык яны ўжо трэці дзень, сукі, страйкуюць! Я тут ужо тры сраныя дні чакаю гэтага, лядзь, аўтобуса! Ім похуй! Разумееш?!

— Ага. Ну так. А дзе парк? Дзе атракцыі?

— Праз дарогу твой парк. Вунь тая брама...

— Ок, — я было хацеў рушыць, але Кэці раптам спахапілася.

— Гэй! Пачакай, ты што толькі прыехаў? А адкуль?!

— З КТМ.

— Чорт, халерына! Дык ездзяць яны ці ябланяць?! — яна наўмысна прамовіла гэта гучней, хацела, каб мужыкі, што таўкліся мэтрах у трыццаці ля шапіка, пачулі яе. Наўрад ці яны нешта зразумелі.

— Ладна, пабачымся, — я ўсміхнуўся. Відаць, яе сапраўды задзяўбло тут вісець.

— А куды падзенемся, — сказала яна, разгортваючы кніжку.

Тут сапраўды не было куды падзецца. Адно што знікнуць у парку, дый гэта пад пытаннем. Пасля вялікага гораду знаходжанне тут як такое было нечым дзіўным. Нечаканая цішыня запаўняла сабой усё, вісела на дрэвах, назірала за табою з хмызоў, хавалася ў высокай, някошанай траве. Аблокі. Можна было падумаць, што неўзабаве пойдзе дождж. Хмарнасць, бязьлюднасць парку, адсутнасць рэзкіх гукаў, з якімі ўжо звыкся на шумных гарадскіх вуліцах — гэта нараджала такі саспэнс, нібыта нешта вось-вось мусіць здарыцца. Тое было толькі першым уражаннем, у падобных месцах мала што здараецца. Варта зазначыць, што агароджаная плотам прастора нагадвала парк толькі на плане, які вісеў на офісным будынку побач з павільёнам, астатняе больш выглядала нейкай будпляцоўкай на беразе ракі. Так-сяк упарадкавана глядзеўся хіба сам павільён — уласна кажучы, галоўнае месца, якое неабходна было наведаць. Экспанат там толькі адзін — камень, на якім калісьці нарадзіўся Буда. Трэба прайсці па пракладзеным па перыметры насціле, падысці да кавалка пароды, крануць яго рукою ці лбом — хто як хоча, — разгарнуцца і праставаць уздоўж супрацьлеглай сцяны да выйсця. Уся будыніна больш нагадвае вясковы клуб, чым рэлігійны комплекс, але якая розніца? Побач з павільёнам калона Ашокі, узведзеная царом на знак пашаны да настаўніка. Ня памятаю, што я тады думаў. Верагодна, было больш натхнення. Я пасядзеў пад адным з баньянаў. Вецер гайдаў лунгты, некалькі манахаў круцілі барабаны, іхныя сухія вусны злёгку трымцелі, выпускаючы на волю струмені мантраў. Было вельмі спакойна. І пазней, ідучы берагам сухога, недабудаванага каналу, абарочваючыся час ад часу на ступы й віхары, на нейкія будынкі, што роўным шэрагам цягнуліся мэтрах у двухстах ад набярэжнай, я, напэўна, думаў, ці ёсць нейкі сэнс у маім знаходжанні тут. Тое былі іншыя часы, не такія, як цяпер, гэта дакладна. Памятаю працоўных, што будавалі набярэжную, гурбы цэглы, вялікія дрэвы і недагледжаныя, пабітыя іржою ды мясцовымі падлеткамі ўказальнікі. Калі на дарозе трапляўся чалавек, гэта было сапраўдным здарэннем.

Кэці мела рацыю, вялікіх забаваў вёска не абяцала. Пазней мы сядзелі на тэрасе кавярні й вячэралі. Заля была пустая. Некалькі індыйскіх турыстаў, пара замежнікаў сталага веку — яна вывучала гайдбук, а ён збольшага глядзеў тэлевізар, што вісеў пад столлю. Паказвалі навіны, але мы нічога ня чулі, з тэрасы было не разабраць ані слова.

— Дык адкуль ты?

— З Беларусі.

— Адкуль?

— Беларусь.

— Чорт! Бэларус? Дзе гэта — Бэларус? Я ня ведаю.

— Ніхто не ведае.

— Ну ўсё ж.

— Ва Усходняй Еўропе, на ўсход ад Польшы.

— Ніколі не чула. Дый, зрэшты, фігова ў мяне з геаграфіяй, — Кэці запаліла цыгарэту й пасунула да сабе пластыкавую попельніцу. — Я з Тэхасу. Ведаеш, дзе Тэхас?

— Ну так.

— Канешне, ведаеш. У Штатаў увогуле дужа агрэсіўная знешняя палітыка. Увесь свет у курсе, дзе Тэхас. Нат няёмка неяк. — Яна зацягнулася, адпіла колькі глыткоў соды. — Не ведаю, як табе, але мне ўжо гэтыя гісторыі пра тое, адкуль мы ўсе, і пра “чым займаемся”, і пра “дзе былі”, ну ведаеш... Так задзяўбло гэта ўсё.

— Задзяўбло. Але пра што яшчэ размаўляць незнаёмым людзям?

— Ня ведаю. Мяне гэтыя турыкі не радуюць. Нейкі пад'ябос.

— Так і ёсць. Завецца “знайдзі дзесяць адрозненняў”.

— Ага.

Мы памаўчалі. Не зусім карэктна было ўключаць сноба. Ці можна адкасіць ад гэтай схемы гутарак, што мусяць весці выпадковыя суразмоўцы? Нават усведамленне такой абмежаванасці не гарантавала нечага нестандартнага. Але мы стараліся.

— Добра, я распавяду. Усё гэта не цікава, канешне. Калі мне было пятнаццаць, я з’ехала ў Далас. Дома — тупняк, не было чым заняцца. Напэўна, ад гэтага й з’ехала. Наглядзелася на бацькоў, ну і зразумела, што зусім не хачу так скончыць: седзячы на тэрасе з бутэлькай, позірк у нікуды. Гэта вельмі па-амерыканску, напэўна. Я паехала ў Далас, спадзявалася на праграму дзяржпадтрымкі, хацела вучыцца. Рабіла, дзе магла, жыла чорт ведае дзе… Нічога цікавага, адным словам. Спачатку былі добрыя магчымасьці, цяпер — не думаю. Наўрад ці што абломіцца. Напрацавала вось апошнімі месяцамі на квіток. Такія справы. Кажуць, гэта карысна: узяць адпачынак, зваліць куды-небудзь, згуляць героя, ведаеш? — Кэці расказвала так, нібыта крыху саромелася сваёй гісторыі. Не тое каб ёй было чаго хаваць. Напэўна, яна б хацела ўсё перайначыць, але баялася, што ўжо позна.

З выгляду Кэці адрознівалася ад большасці бэкпэкераў, якіх тут можна сустрэць у неверагоднай колькасці. Ейныя даўно непадплятаныя белыя дрэды, што бязладна тырчэлі з-пад вязанага шэрага барэту, апалены сонцам твар, механічны гадзіннік на запясці, там, дзе зазвычай навязваюць разнастайныя фенькі, — усё пакідала ўражанне бяздомнасці. Калі б я сустрэў яе недзе ў іншым месцы, скажам, у якім усходнееўрапейскім горадзе, то мог бы лёгка прыняць за жабрачку. Пацёртая вопратка яўна сведчыла пра шматлікія ночы, праведзеныя ў аўтобусах і цягніках, і пра лёгкасць, з якой Кэці ставілася да жыцця. Ніякіх сайтрансавых выябонаў, шэрыя джынсы й паласаты швэдар віселі на ёй мяхамі.

— Колькі ты тут?

— Паўгода ў Індыі, — адказала Кэці. — А ты?

— Нешта накшталт таго.

Неўзабаве мы скончылі вячэру й пайшлі. Ранняя паўднёвая ноч, паўпустая вясковая вуліца. Рэдкія сілуэты ў водблесках ліхтароў. Мы стаялі, нешта пераціралі і ня ведалі, што рабіць далей. Два чужынцы ў ціхай вёсцы на нэпальска-індыйскім памежжы падчас усеагульнай забастоўкі. Міма прайшла кампанія маладзёнаў, яны нешта занепакоена абмяркоўвалі і не звярнулі на нас увагі. Адзін зь іх нёс на плячы чырвоны штандар. Я падумаў, што няма аніводнага шанцу трапіць цяпер у іхны кантэкст. Нібыта ты тут, побач, на гэтай жа вуліцы, але цалкам дэзарыентаваны ў тым, што робіцца навокал, настолькі далёкі ад мясцовай рэальнасці, што ўжо і не зразумела, ці сапраўды ты ёсць тут.

Ніякіх планаў на вечар. У мяне заставаўся яшчэ шматок Роял Нэпалу, набытага ў вулічнага пушэра ў КТМ, мы зачыніліся ў нумары і яшчэ доўга абмяркоўвалі нейкія цьмяныя тэмы. З боку аўтастанцыі даляталі гімны, палымяныя прамовы, часам чуліся скандаванні, але нам, натуральна, было пляваць. Потым Кэці пайшла да сябе. Я скруціў яшчэ адзін джойнт і падумаў, што пры іншых раскладах можна было б у яе закахацца, але, зрэшты, я быў нецвярозы й сентыментальны. Самотная лямпачка гарэла на сцяне ля ўваходу, вентылятар рабіў выгляд, што разганяе маскітаў, звонку ўсё даўно сціхла, і падавалася, што свет сканчаецца за гэтымі дзвярыма. Я запаліў, дастаў нататнік і пісаў, пакуль мяне не зваліла.

На раніцу ўзняцца было цяжка, але шум вуліцы ў рэшце рэшт перамог. Прыемна, калі цябе будзяць мяккія гукі вёскі, гэта зусім іншае, чым прачынацца ад гукаў вялікага гораду. Але й у тым таксама, безумоўна, нешта ёсць. Недзе а палове на дзясятую, пасля кавы з учорашняй газетай і тостам, я расплаціўся з гаспадаром, закінуў на спіну заплечнік і рушыў на аўтобус. Забастоўка скончылася, Кэці, натуральна, ужо даўно была недзе ў раёне прадгор'яў — у такіх сітуацыях можна й не развітвацца, ніякіх спадзеваў на новую сустрэчу. Я ўскочыў у локалбас да Байрахавы. Нічога не хацелася. Туман сыходзіў, сонца, што прабівалася праз яго, ператварала наваколле ў акварэльны малюнак. Людзі ехалі ў раён, людзі ехалі некуды яшчэ, на працу, да сваякоў, дзеці — на вучобу. Свет рухаўся, нягледзячы на ўвесь сюр, што ніяк не йшоў з галавы. Я нават не згадаў пра Буду, пра манахаў, пра паркавых службоўцаў, на апошнія непальскія ўзяў талерку пуры баджы з вазка, сеў на лаву й думаў аб тым, як буду дабірацца да Гаракпуру і што рабіць, калі мяне раптам абшманаюць індыйскія памежнікі. Апошняе было малаверагодным. У гэтай глухмені ўсім пляваць на цябе. І гэта папросту выдатна.