“Дэгенератыўны слоўнік”
Цярнопаль: “Крок”
Пра кнігу:
Гэты слоўнік — своеасаблівы дапаможнік для тых, хто не знае жыцця і хоча стаць разумным, а не застацца цёмным і беспрасветным, як дно начнога гаршчка, дэбілам. У кніжцы геаграфія, біялогія, мацемаціка і нават музыка чалавечаскіх паталогій раскінецца перад чытачамі ва ўсёй сваёй непрываблівай красе і не менш упечатляюшчай размаітасці.
Пра аўтара:
Сяргей Прылуцкі — пісьменнік, перакладчык, аўтар кніг “Дзевяностыя forever” (2008), “Герой эпохі стабільнасці” (2014). Пад псеўданімам Пістончык выдаў кнігі прозы “Йопыты двух маладых нелюдзяў” (у суаўтарстве з Уласікам Смаркачом, 2009) і “Дэгенератыўны слоўнік” (2014).
Цыган Пальто
1
Я хадзіў у першы клас, калі ў божанькі скончыўся курс прымусовага лячэння. Ён выйшаў за браму нябеснай лякарні, паглядзеў на мяне і вырашыў: ну што, зараз я табе ёлачку кой-куды ўстаўлю. Я, канешне, не знаўца падобнай рэлігійнай тэрміналогіі, але, калі ў наш двор пераехаў нейкі стрэмны ўтараклашка, адразу адчуў, што ён і ёсць той самай ёлачкай. Прычым, нейкай рэдкай селекцыі. Яго рот быў падобны на акардыён у якім не хапала некалькіх клавіш. А рукі заўсёды ляжалі ў карманах і, як два вагоны, перыядычна намагаліся счапіцца адна з адной у раёне лабка. Ён быў цыганам. І звалі яго Пальто.
2
Калі мы з суседам шлі раніцай у школу, цыган Пальто, седзячы на турніках, заўсёды паказваў нам задніцу. Тым самым адцягваючы нашу ўвагу ад усяго светлага, чыстага і разумнага, да якога мы ня тое што цягнуліся, але змушаныя былі азнаямляцца ў рамках школьнай праграмы.
3
Пальтом яго называлі, бо заўсёды насіў пальто. Круглы год. Пальто, пальто, і нічога, бляць, акрамя пальта. У адной кішэні ў яго заўсёды ляжалі піжжаныя лампачкі. А ў іншай нейкая хуйня. З той пароды, што ніяк акрамя як “хуйня” і не назавеш. Гэта былі нават ня рэчы, а нейкія зародкі рэчаў. Нейкія абломкі, кавалкі чагосьці, што некалі, мабыць, і не было хуйнёй, але ўрэшце рэшт у хуйню ператварылася. Што, як большасць прыгожага або карыснага, нават і ня ведала, што нешта такое, як хуйня, ёсць на свеце і нават можа мець да гэтага карыснага і прыгожага нейкае дачыненне, а тым болей стаць наступнай ступенькай у іхняй эвалюцыі.
4
У Пальта не было ані бацькі, ані мамкі. І гэтаму шыкоўнаму факту мы зайздросцілі з усёй магутнасцю, шчырасцю і шырынёй дзіцячага цынізму. Ён гуляў, як хацеў. А як хацеў, то йшоў і гуляў. Ужо ў трэцім класе ён нагуляў сабе чатыры прывады ў міліцыю і пастаноўку на ўлік.
5
Цётка Фаіна, з якой ён жыў і якую мы празывалі Фінікам, выхоўвала яго ня так, як гэта разумелася звычайнымі дарослымі. Яна папросту выпускала яго, як ката, з кватэры на вуліцу, а ўвечары запускала назад, а каты, трэба сказаць, ахуенныя істоты.
6
Пальто пастаянна, ці то праз адмысловую канструцыю мазгоў, ці то праз адсутнасць гэтай канструкцыі, разбаўляў пахучую прыстойнасць акружаюшчых вострым дыхлафосам сваіх феерычных фінцюлёў. І цётка заўсёды, груба і эфектыўна, абараняла яго то ад ўчастковага, якога празывалі Ромбік, то ад класнай кіраўніцы Алы Антонаўны з паганялам Эталон. А то і ад дзеда Міхеда з пятай кварціры.
7
Дзед Міхед, выкармыш сацыялістычнага гуманізму, за пастаянна выкручаныя ў пад’ездзе лампачкі ненавідзеў кожнага, уключаючы нават сябе любімага. Але Пальта пабаіваўся, бо меў у галаве рэцыдзівы паганскіх вераванняў і лічыў яго малалетнім чарадзеем. І неяк так само сабой склалася, што дзед, гатовы з любога кішкі выматаць, цыгану ледзьве не пыл з сандалікаў абтрахіваў. Магія, яна такая. Як гліст. Залезе ўнутр, а потым паспрабуй выгані.
8
Дзед Міхед усё жыццё праработаў у ідэалагічным аддзеле, меў медаль за работу і за яе ж, у нагрузку, — харошую пенсію з хуёвым характарам. Усе ў пад’ездзе празывалі яго Пунктам А і Пунктам Б. Пунктам А — у звычайныя дні. І Пунктам Б — калі, атрымаўшы грошы, быў бухі ў качэль.
9
Пасябраваў я з цыганам нечакана, як у тупых кінах заўсёды паказваюць. Неяк увечары сядзім мы з адным пацаном, Саньком Чыбурашкам, на гаражы. І да нас падыходзіць той цыган. Пальто быў старэйшы за нас на год. А калі хто не помніць, то ў першым класе год — гэта як 14 столбікаў напамяць вучыць. А напамяць вучыць — гэта як ад Ліверпуля да Брэста. Карочэ, дахуя. Ну, падыходзіць ён і кажа: “Я на малаказавод, айда са мной”. Ну, айда дык айда. Хулі. Пралезлі мы туды на пузах праз дзюрку пад плотам, як шпіёны, зайшлі ў цэх. А там стаіць такі здаровы-здаровы чан – і нікога побач. Мабыць, усе на абед пайшлі, цілі яшчэ куды. Пальто залез нагару, спусьціў шорцікі і давай сцаць у малочныя глыбіні. Піська маленькая-маленькая. А струменьчык доўгі-доўгі. І такі прыгожы-прыгожы, як валасінка ў Златаўласкі. Дагэтуль памятаю гэтае эпічнае палатно. Ну, мы палюбаваліся і таксама цісканулі па пары кропелек. Пасля таго разу ўсялякія малочнікі, манныя кашы і сырнікі перасталі існаваць для майго і без таго беднага на вітаміны арганізму. Але ўжо ў другі раз нас спаймалі. Прывёў мяне баця за вуха дадому. Шапнуў нешта маме. А мама застыла з блінчыкам у руцэ і як блюване баце на ягоныя любімыя трыко. Пасля чаго стала пакупаць малако толькі завазное, мінскае, бо – ці мала чаго. Вось толькі хто ведае, ці ня было ў тым Мінску такіх самых “зорра” з такімі ж геройскімі пісюнамі.
10
У трэцім класе мы з Пальтом сталі ўжо крэпкімі сябрыламі. Праўда, ён не ўмеў чытаць. Затое ўмеў піздзіцца. А піздзіцца і чытаць — галоўныя элементы поспеху. Плюс мы на дваіх мелі два экземпляры фантазіі. А гэтым нават не кожны дарослы можа пахваліцца.
11
Аднаго разу вяртаўся я ўвечары з турнікоў дадому. А насустрач ідуць дарослыя пацаны, гадоў 12-ці. Іхні галоўны кажа: “Эй, ты, паказвай што у карманах”. І — хуяк у жывот. Кажа: “Эй, підар, шывяліся”. І — хоба падножку. Рэмба, бляць. Усе як заржуць, а мне нясмешна. Ляжу, корчуся і думаю. Хаця ў такіх сітуацыях думаць — тупы занятак, тым больш калі ўсе астатнія гэтага не ўмеюць. І ў гэты момант з’яўляецца Пальто. З сабачай какашкай у жмене. Моўчкі падыходзіць і з размаху ўлеплівае ёй главару ў вока. А той як заплача: “Я аслепну! Я аслепну! Мамачка! Мамачка!” Так і пабёг, з кілдышкай на рыле, да мамачкі адмывацца. І тут бы фанфары перамогі, сальта радасці, але — не. У адрозненне ад таго, што пішуць у кніжках, ніхто не разбегся. Цыгана тупа аттырылі са мной за кампанію. І спакойна, лускаючы семкі, разышліся. Звалілі, карацей, хуліганы. А мы ляжым, як два здутых матрасы. Ані падняцца, ані нагой, ані рукой не паварушыць, ані гусеніцу са шчакі здуць.. Хіба што зубы у роце хістаюцца і зялёная смарка з носу цячэ. Ляжым, глядзім на аблокі, падобныя то на святочныя баціны штаны, то на белую сраку Валькі з трэцяга Вэ. Ляжым і нічога не баімся. Бо калі наперадзе ўсё жыццё — хулі баяцца нейкіх дробных піздзюлёў. Хулі даражыць зубамі, калі над табой круціцца агромністая прыгожая карусель неба, а ўнутры — можа, і не такія агромністыя і прыгожыя, але мазгі. І таксама круцяцца.
12
Атрымаўшы з цыганам піздзюлёў, мы адразу ж вырашылі падзяліцца імі з крыўдзіцелямі. Аднаму адбілі партфелем нырку. Двум астатнім аб школьныя ўнітазы насы расквасілі. А з главара знялі трусы перад дзяўчонкамі і з усяго размаху ёбнулі партфелем па яйцах. Бо баця сказаў мне адночы, што яйцы — гэта наша ўсё, што яны, як мама з татам. Вось я і вырашыў шмарануць тому сцуке — і па маме, і па татку, і па даўгавязым дзядулі.
13
Пальто, не гледзячы на тое, што быў ня проста цяжкім, але ўцяжараным дзіцём, цётку Фаіну любіў. І таму як толькі мог падымаў ёй настрой. То чарвякоў у кашалёк напхае. То а трэцяй гадзіне ночы ў ложак вадзічкай з вядра плясне. А аднойчы перасыпаў туалетны рулон перцам. То цётка цэлы тыдзень па вуліцы прыскокам хадзіла.
14
Неяк святкаваў ён Дзень Нараджэння. Прыйшлі ягоныя дзве дальнія родзічкі — цётка Нэля і цётка Сцепаніда, я і Андрон Кулёчкін з трэцяга Ж. Ну, усе селі за стол. Пабраліся за відэльцы, каб або ў сервілацік тыцнуць, або сасіску насадзіць. А Пальто перад тым намазаў іх чымсьці. Дык яны да рук так і папрыклейваліся. Прычым Пальто тако-о-ою хрэнню намазаў, што не адклеіш ніразу.
І што рабіць? Паехалі ў медпункт. А на планеце ж дзень. У тралейбусе купа народу: хто смаркаецца, хто газету чытае, хто за рулём, хто з чарапашкай. А тут яшчэ і мы — з відэльцамі. На нас паглядзелі, як звычайна глядзяць на дэбілаў — з цікавасцю і лёгкім страхам. І страх іхні атрымаў пацвярджэньне — кіроўца гнаў усе 100. За што-небудзь трымацца мы не маглі. Таму на святлафорах салон ператвараўся ў сельскі двор, у якім мужыкі з шылам ганяюцца за свіннёй. Вось гэта, бляць, камедыя дык камедыя! У тралейбусе такіх свінняў было штук 20. Свінняў пажылога ўзросту мне было не шкада. З-за іх фіг сядзеш у транспарце. Адной бабцы я нават спецыяльна тыцнуў відэльцам у вуха. А ўсе астатнія нічога — проста бегалі і махалі рукамі. Адна дзяўчынка нават абпісялася, а мужчына ў акулярах два разы панічна пукнуў.
У паліклініцы на нас ужо нават не глядзелі. Бо падалі ад смеху проста пад лавачкі. А з-пад лавачак, як вядома, ніхрана не бачна. Ну і, заходзім мы ў кабінет да доктара. А ў таго акурат абед: схіліўся над тармазком, жуе. А потым падымае галаву, падсоўвае ежу ў наш бок. І кажа: “Частуйцеся!” Бляць, цётка Фаіна калі ад смеху падала, то ўсю прычоску сабе сапсавала. А ў палёце зрабіла мне відэльцам 4 драпіны на грудзі. Як у Бруса Лі ў “Когце дракона”. Паглядзеў доктар і кажа: “Ну, што, траснформеры, будзем разбіраць вас”. І адзеў халат.
15
Сёмы клас, увесь, без астатку, праляцеў для мяне ў алкагольных парах. Баця тады акурат купіў самагонны апарат, за што мамка бяссільна біла яго шлёпанцам па жываце. А ён толькі весела мружыўся і расстаўляў на кухне і балконе пузатыя бутылі.
Піць і валяцца — вось гэта жытуха! Баця любіў гэтую справу. Асабліва за тое, што справай гэтая справа не з’яўлялася. Наклюкаўшыся на кухні, ён засынаў і стукаўся носам аб цырату на стале. Па ім распаўзалася кроў колеру маліны, а па кухоннай падлозе — баціна цела колеру недаваранага баршча: ружовае і гэткае ж роднае.
У адрозненне ад баці мы з Пальтом чамусьці толькі наглюківаліся. Садануўшы пару стапароў, нам так давала па мазгах, што Пальто пачынаў бачыць на кухонным шкафчыку голую матэматычку. А я — сабачку Жулю, каторая ўжо два гады як капыты адкінула. Аднойчы пад градусам я вельмі спалохаўся ўсіх гэтых прывідаў. Ужо і не ведаў, што праўда, а што — не. І калі мама зайшла на кухню і адкрыла рот спытаць штосьці кшталту “Сірожа, вазьмі катлетку на пліце”, я схапіў бліжэйшую каструлю і хватануў ёй па мамінай галаве. Маміна галава стукнулася аб палічку. Палічка ўпала, стукнулася аб маміну нагу. Мама войкнула і схапілася за стол. Стол храбуснуў і накрыўся медным тазам. Мама нарэшце ўпала і, развітальна матлянуўшы рукой, зачапіла гэтай самай рукой маё вока са зрокам мінус 6. Я, канешне, не разгубіўся і, міргаючы сінеючым вокам, таксама паляцеў, заадно ёбнуўшы каструляй па акну. На вуліцы таксама было мінус 6. А патаму смерць акна не магла прайсці міма баці, які храпеў тут жа, на тапчане. Халадок прабёг па ягонай валасатай спіне. Баця пукнуў, падняўся і расплюшчыў пальцамі свае два вока. І тады ўжо халадок прабёг па нашых з Пальтом няголеных падмышках. Баця дастаў з кішэні кулак і сабраўся ўжо прыкласці яго між маімі двума кішэнямі, але Пальто выхапіў у мяне каструлю і насадзіў баце на галаву. Пасля чаго той стаў падобны на рабакопа, калі б яго знімалі на “Беларусьфільме”. Праўда, галава ў пасудзіну ўлезла, а вось вухі не захацелі. Каструля была алюміневай, а патаму іх напалову адарвала і яны боўталіся, нібы два п’яных матылька экзатычнай разфарбоўкі. Я адразу ж выклікаў 03, прыехала прыгожая хірургічка і вельмі нават прыгожа прышыла вухі назад. Я яшчэ папрасіў, каб яна ўставіла нам акно. На што хірургічка спыталася: “Можа, вам і шпалеры паклеіць?”, — груба мацюкнулася і паехала прэч.
Наступіла цішыня. А потым наступіла гістэрыка: злая мама выкінула ў акно бутылі з самагонам, а баця — дарагі кітайскі сервіз. На нас зла ў іх ўжо не хапіла. І таму яны моўчкі абняліся і пайшлі спаць. З разбітымі жыццямі, голавамі і акном.
Пасля гэтай феерыі баця перайшоў на піва. Мама стала ціхай. Голая матэматыца выйшла на пенсію. Мы з Пальтом скончылі клас на тройкі. А каструлю здалі на металалом.