“Дзеці Аліндаркі”
Мінск: “Галіяфы”
Пра кнігу:
Героі новага рамана Альгерда Бахарэвіча — беларускамоўныя дзеці, пацыенты загадкавай установы пад назваю Лагер. Як сучасныя Гензэль і Грэтэль, яны трапляюць у цёмны лес, дзе іх чакаюць зусім не дзіцячыя прыгоды. Казка, сатыра, антыўтопія — кнігу можна аднесці да кожнага з гэтых жанраў, але яна ўсё роўна застаецца кнігай пра нас, тых, хто жыве тут і цяпер.
Пра аўтара:
Альгерд Бахарэвіч — пісьменнік і перакладчык. Нарадзіўся ў 1975 годзе ў Мінску. У 1997 годзе скончыў філалагічны факультэт БДПУ, працаваў настаўнікам, журналістам. Аўтар кніг прозы “Практычны дапаможнік па руйнаванні гарадоў” (2002), “Натуральная афарбоўка” (2003), “Ніякай літасці Валянціне Г.” (2006), “Праклятыя госці сталіцы” (2008), “Сарока на шыбеніцы” (2009), “Малая медычная энцыклапедыя Бахарэвіча” (2011), “Гамбургскі рахунак Бахарэвіча” (2012), “Шабаны. Гісторыя аднаго знікнення” (2012), “Каляндар Бахарэвіча” (2014), “Ніякай літасці Альгерду Б.” (2014), “Дзеці Аліндаркі” (2014). Паасобныя творы А. Бахарэвіча перакладзены на нямецкую, чэшскую, украінскую, балгарскую, славенскую, рускую мовы. Лаўрэат літаратурнай прэміі “Гліняны Вялес” за 2002 год. Паводле апытання інтэрнэт-сайта “Новая Еўропа” Бахарэвіч быў названы найлепшым беларускім пісьменнікам 2006 года. “Малая медычная энцыклапедыя Бахарэвіча” ўвайшла ў шорт-ліст прэміі Ежы Гедройца-2012, а “Гамбургскі рахунак Бахарэвіча” — у шорт-ліст той жа прэміі 2013 года, абедзве кнігі занялі па выніках другое месца сярод намінаваных на прэмію кніг.
Дзеці Аліндаркі. Урывак
Маю сястру з’елі ваўкі.
Лёччыка так усхвалявалі гэтыя словы, якія толькі што невядома чаму прыйшлі яму ў галаву — быццам ён неўпрыкмет пракаўтнуў іх разам з чарнічным лістком, да якога прыклеіўся маленькі жук з сонечным блікам на спіне — што Лёччык ажно перастаў жаваць, выпрастаўся, заплюшчыў вочы і з нейкім урачыстым жахам прамовіў:
“Маю сястру з’елі ваўкі”.
Голас прагучаў так, нібы належаў зусім ня Лёччыку, а камусьці іншаму.
Нібы нехта стаяў у Лёччыка за спінай.
Ён адплюшчыў вочы і азірнуўся — у плаўнай жэстыкуляцыі елак не адчувалася, на шчасце, ніякага сэнсу, і міміка сонца ні на што такое не намякала. Але словы і праўда прагучалі так, нібы пасярод зараснікаў чарнічніку раскрыўся нейкі зялёны рот, паварушыў вуснамі і сказаў усё гэта — тое, што гаварыць нельга ні ў якім разе. Прынамсі, у прысутнасці той самай сястры, якую цяпер не было відаць. Раз-пораз яна вынырвала сярод
дрэваў, у самых нечаканых месцах, як з-пад зямлі,і Лёччыку здавалася, што Лёся капае там падземныя хады, а не ягадамі ласуецца.
Вось зараз выскачыць проста ў яго з-пад ног, раскідаўшы мох, а чарнічныя кусты яшчэ калышуцца, а тая страшная фраза ўсё яшчэ вісіць у паветры, зачапілася за павуцінне і трымціць, нейкая недаказаная — хаця што ў яе мог быць за працяг, Лёччык не ведаў. Накінецца на яго Лёся, засланіўшы сабой лагоднае сонца — і паваліць проста на чарніцы, і пачне душыць, душыць сваімі сінімі пальцамі-страшыдламі. Сінімі, сінімі, здымі! — не здыму! — і вочы Лёсіны блізка-блізка, з чырвоным, як на фотаздымках, адлівам. Ён уявіў сабе раптам, што ў Лёсі асадка пацякла ў кішэні, заліла ёй шорты, цячэ па нагах, яна засунула ў шорты руку, дастала асадку, а пальцы ўсе ў сінім, учэпістая такая сінь, давядзецца ўсё выкідваць, усё, нічога не адмыеш.
А ён жа не вінаваты, вінаватыя гэтыя кіславатыя, ачмуральныя шарыкі, пігулкі, ад якіх у галаву лезе розная чухня і цесна робіцца ў грудзях. Чарніцы, чмурыцы, чарнадур, ды не проста чарнадур, а нейкі чарнадур фортэ. І перад вачыма пераліваецца прыгожая, зялёная лясная луска. І дыхаць цяжка, і пальцы не слухаюцца, жывуць, як самі па сабе. І ад чарніцаў не адарвацца.
Чарніцы і праўда дужа нагадвалі таблеткі, якія ім давалі ў лагеры. Тыя таблеткі было лёгка адрозніваць па колерах. Цёмна-сінія — іх давалі пасля сняданку. Дзяўчаткі казалі, што гэта для памяці. Дзеўкі заўсёды ведаюць крыху больш — хаця ім, вядома, нельга верыць. Ад такіх сініх, амаль чорных пігулак робішся нібы зачараваны: што ні пачуеш, што ні пабачыш — нічога ўжо не забудзеш. І сапраўды, уначы ў лагеры кожны пражыты дзень успамінаўся ў такіх яркіх, навязлівых падрабязнасцях, што потым цяжка было заснуць. Памятаўся кожны рух, кожны гук: грукат лыжак ў сталовай, ці як паўзе ў неба сцяг па мачце, і стрэл рэзанага ўдару над заўжды халодным, як магільная пліта, каменным пінг-понгавым сталом... Лёччык так і не навучыўся такому фокусу, а цяпер ужо і не навучыцца, відаць, ніколі. Там, куды яны едуць, наўрад ці будзе пінг-понг.
У лагеры былі яшчэ зялёныя таблеткі — “вітаміны”, і карычневыя, самыя нясмачныя. Лёся доўга не хацела прызнавацца, што за пагалоска ходзіць сярод дзяўчатак пра гэтыя прадаўгаватыя капсулі — але потым сказала, што насамрэч ніхто гэтага не ведае. Толькі ад тых карычневых пігулак ім чамусьці хацелася закапацца ў зямлю. Толік, той, які надоечы абасцаўся, так і зрабіў. Важатыя знайшлі яго ўвечары за кухняй, закапанага па горла ў жвір; нехта ўставіў яму ў нос два каўпачкі ад зубной пасты. Дырэктару вырашылі не казаць і доўга дзівіліся, як гэта Толік мог сам сябе закапаць. Так акуратна, да самага падбароддзя — хаця больш бязрукага, блізарукага, гідкага, больш непрыстасаванага да жыцця стварэння, чым Толік, трэба яшчэ пашукаць.
Прыгадаўшы ўсё гэта, Лёччык скрывіўся, так кісла зрабілася ў роце, і агледзеўся. Чарніцаў навокал менш не рабілася — наадварот, здавалася, яны імгненна зноў вырастаюць на ўжо спустошаным кусце. Бясконцы чарнічнік, неаб’яданая купіна. Калі б не камары — наўрад
ці б ён памятаў, у якім баку засталася іхная машына.
Напэўна, яны з Лёсяй таксама нагадвалі камароў. Жэрлі чарніцы, таропка набіваючы раты гэтым дурным кацігарошкам, цалавалі сабе далоні. Яны жэрлі іх так, быццам чарніцы былі крадзеныя, быццам хацелі імі атруціцца. То збліжаючыся, то зноў аддаляючыся, беспакойна круцячыся вакол дрэваў, утыркаючыся насамі ў зямлю. Такая ў іх з Лёсяй была звычка — спяшацца.
Маю сястру зьелі ваўкі. Вось, напрыклад, у Сярэднявеччы такі факт біяграфіі нікога не здзівіў бы, падумаў Лёччык. Бывае, сказалі б. Мінулай зімой маю цётку ўкусіў пацук, сказалі б сярэднявечныя людзі, і яна памерла ад чумы. Бубоннай. А мая сястра выйшла замуж за гарбатага свінапаса. А мой дзядзька пайшоў вызваляць Гроб Гасподні, і больш пра яго ніхто не чуў...
Лёччык прыгадаў, як Важаты сказаў учора на лінейцы, што зладзіць ім сапраўднае Сярэднявечча, бо Толік зноў насцаў у ложак. Важаты меў на ўвазе, што іх зноў будуць прывязваць. Быццам ён ведаў, гэты садыст, што такое Сярэднявечча. У Сярэднявеччы бацькі, нараджаючы дзяцей, ведалі, што ацалее і дажыве да шаснаццаці добра калі палова прыплоду. Лёччыку шаснаццаці яшчэ не было. Але ён ведаў, што дажыве. Такая моц адчувалася ва ўсім целе — нават калі проста пацягваешся, дык адчуваеш, што мог бы зараз падняць цэлую краіну і панесці на плячах. Няважна, куды. Важатыя казалі, што гэта ўсё лагер іх так загартоўвае. І Лёччык верыў у гэта, бо раней такога з ім ніколі не было. Такая сіла — што чарніцы, што сосны, што сонца: да ўсяго можна дацягнуцца.
Дзіўна, але ён зусім не пачуваўся галодным. Яшчэ раніцай яны прачнуліся ў лагеры сярод звычных драўляных сценаў іхнага корпуса і нават паспелі паснедаць у сталовай — малако, каша, хлеб з маслам, сыр, які Лёся не даела і аддала яму. Потым прынялі таблеткі. Сёння ім не трэба было ў Кабінет, і вольнага часу было крыху болей. Калі не было Кабінету, пасля сняданку яны заўжды хадзілі пад ялінкі, сустрэўшыся каля прыбіральняў — там, за драўлянымі будкамі, каля самай агароджы, было іхнае запаветнае месца: зваленыя ў кучу крэслы, старое піяніна, у якім жылі мышы, нейкія плакаты, напісаныя ад рукі пад трафарэт, і заўжды з памылкамі; там стаялі тарчма проста ў траве старыя аконныя рамы, у шыбінах якіх таксама нехта жыў: часам, у сонечнае надвор’е, на шкле з’яўляліся дзіўныя адлюстраванні — ці то людзі, ці то цені, за спінамі якіх, у самай глыбіні шкла, мігцеў асветлены калідор, поўны павольных, рыбіных рухаў. Узнікала адчуванне цудоўнай трохмернасці гэтага шклянога свету, і аднойчы Лёся прызналася, што ёй кожны раз хочацца пайсці проста ў шкло, бо яна ведае, што гэта магчыма. “Не хадзі”, — прасіў ён сястру, а яна глядзела на яго строга, як манашка.
Там, ля агароджы, зямля была засыпаная светлымі шэрымі шышкамі і нерухомай, таксама светлай, бы цукрам пасыпанай ігліцай, па якой яны хадзілі туды-сюды, слухаючы, як прыемна шаргоча ў іх пад нагамі. Часам яны ляжалі пад ялінамі, гаворачы пра тое і пра сёе — але ніколі не абмяркоўваючы лагер. За ялінамі пачыналася агароджа, металічная сетка, а за ёй быў такі самы сятчасты, быццам сам патрапіў у пастку, лес.
І вось сёння раніцай з-за ялінаў іх нехта паклікаў...
