“Заўтра была адліга”
Мінск: “Мастацкая літаратура”
Пра кнігу:
Кніга “Заўтра была адліга” складаецца з твораў нон-фікшн (невыдуманых гісторыі) і вершаў, у якіх душа і сэрца паэта. Чытаючы кнігу, нехта скажа: “Тут вельмі шмат самоты!” Так. У жыцці стае самоты, і кожны ведае, што нельга быць вясёлым, калі паміраюць родныя, калі знікаюць сцяжыны да жыватворных крыніц, калі ты разумееш, чаму так неспакойна ў тваёй душы. І ўсё ж аўтар гэтай кнігі аптыміст, і ў яго ёсць пачуццё гумару і самаіроніі і ўменне пабачыць у звычайных дэталях быцця прыгажосць і філасофскі сэнс, і сваімі творамі ён сцвярджае: “Усё будзе добра!”
Пра аўтара:
Віктар Шніп — паэт і празаік. Нарадзіўся 26 сакавіка 1960 года ў вёсцы Пугачы Валожынскага раёна. У 1987 скончыў Вышэйшыя літаратурныя курсы Літаратурнага інстытута імя М. Горкага ў Маскве. Працаваў у часопісе “Беларусь”, у газетах “Наша слова” і “Літаратура і мастацтва”. У 2003—2008 гадах быў намеснікам галоўнага рэдактара, з 2008 года — галоўны рэдактар у выдавецтве “Мастацкая літаратура”.
Аўтар кніг “Гронка святла” (1983), “Пошук радасці” (1987), “Шляхам ветру” (1990), “Горад Утопія” (1990), “На рэштках Храма” (1994), “Выкраданне Еўропы” (1996), “Чырвоны ліхтар” (2000), “Воўчы вецер” (2001), “Інквізіцыя” (2002), “Выратаванне атрутай” (2003), “Беларуская мора” (2004), “Балада камянёў” (2006), “Страла кахання, любові крыж” (2008), “Проза і паэзія агню” (2010), “Пугачоўскі цырульнік” (2013), “Сабачыя гісторыі” (2013), “Тутэйшая туга” (2014), а таксама кніг для дзяцей “Сунічкі для Веранічкі” (1995) і “Наш Максім гаворыць: — Гу!” (1999).
Студзень
1.01.2013. Упершыню за апошнія чатыры гады мама і тата Новы год сустрэлі разам — на Ракаўскіх могілках…
2.01.2013. Сёння дзевяць дзён, як бацька пайшоў да мамы. Паміналі ў нас дома. Былі мае брат Вова і сястра Валя з мужам…
10.01.2013. Прыходзіў сын Якуба Коласа Міхась Канстанцінавіч. Прынёс рукапіс кнігі пра Янку Маўра для выдавецтва, а мне кнігу з серыі “ЖЗЛБ” “Якуб Колас. У думках, у сэрцах, у песнях” з прысвячэннем: “Стараўся, назбіраў я — успамінаў кіпу! За іх выданне — дзякуй Шніпу!”
10.01.2013. Учора ўвечары выбраў з двухтомніка Рыгора Барадуліна вершы для кнігі, якую выдадзім у серыі “Паэзія ХХ стагоддзя”. Сёння патэлефанаваў Рыгору Іванавічу. Не спадзяваўся, што падыме слухаўку, бо толькі ўчора ён выпісаўся з бальніцы, дзе яму зрабілі аперацыю на плячы, якое было пашкоджанае перад Новым годам пры выхадзе з Чырвонага касцёла. Размаўлялі коратка і па справе. Думаю, што маё тэлефанаванне дадасць Рыгору Іванавічу добрага настрою, які яму цяпер вельмі патрэбны…
11.01.2013. Чытаю рукапіс славацкага паэта Яна Замбара ў перакладзе Вікторыі Ляшук. Цікавая еўрапейская паэзія. Цяпер і ў нас так пішуць. Запомніліся парадыйныя радкі:
О, лагод агрэсарка, вітаю.
Тваё цела — набітая зброя,
кожны твой рух — бліскавіца стрэлу.
Асеў, скошаны двухстволкай тваіх ног.
12.01.2013. Сёння мог паехаць на могілкі ў Дубровы шукаць магілы бацькоў Міколы А., як яшчэ нядаўна планаваў з Міхасём Казлоўскім, але не паехаў, бо ў мяне і так апошнім часам шмат магіл…
12.01.2013. Мяне і Люду Алесь Квяткоўскі паклікаў у майстэрню, каб ацанілі новыя працы. Малюе свае балоты паводле майго “Балота” для выставы, якая плануецца на травень. Развітваючыся, Алесь пахваліўся новай кнігай Севярына, але пачытаць не даў…
13.01.2013. Люда пастрыгла мяне. Накідка, якой яна затуляла мне плечы, яшчэ пахне бацькам, якога я стрыг на пачатку лістапада…
14.01.2013. Яшчэ ўсё палохаюся тэлефанаванняў, бо здаецца, што мне скажуць: “Гэта звоняць з Ракава. З бальніцы. Ваш бацька памёр. Заўтра прыязджайце і забірайце…” Мінула ўжо тры тыдні, як я пачуў гэтыя словы…
14.01.2013. Ранкам на працы, як развіднела, зірнуў у вакно. І пабачыў горад белы, як намаляваны крэйдай…
15.01.2013. Каля кнігарні “Светач” сустрэў Алеся Разанава, з якім мы, размаўляючы пра жыццё-быццё, праклалі на снезе пункціры нашых слядоў да Нямігі…
16.01.2013. Бацькі жывуць ува мне…
Усё сыходзіць і знікае,
І не паўторыцца ані
Ні восень рыжа-залатая,
Ні шэрыя, як мышы, дні…
17.01.2013. На вуліцы снегу, як у дзяцінстве…
18.01.2013. Сумна і адзінока, як у бяскрайнім заснежаным полі…
18.01.2013. Да бацькавых слоў “мама была добрая…” дадалося “бацька быў добры…”
19.01.2013. З Людмілай былі ў Музеі Янкі Купалы на вечарыне пераможцаў конкурсу аднаго верша. На крэсле, якое стаяла для вядоўцы, а ён на яго ні разу не сеў, я ўвесь час бачыў свайго бацьку… Пасля вечарыны ў музеі з Людай схадзілі на прэзентацыю кнігі Сяргея Балахонава “Зямля пад крыламі Фенікса”. Крэслы ўсе былі занятыя, і мой бацька стаяў з тымі, каму не хапіла месца…
20.01.2013. Загінуў Юра Гумянюк. З ім я пазнаёміўся на самым пачатку 1990-х гадоў. 19.08.1992 года Юра з Вітаўтам Чаропкам былі ў нас з Людмілай у гасцях. У нашым “Альбоме сустрэч” застаўся запіс: “Не, Вітаўт быў тутака ў гадавіну путчу не сам. А са мной, то біш з Юрам Гуменюком, гарадзенскім паэтам. Ведаеце, дарагія Віця і Люда, нават я, няўрымслівы нонканфарміст, прадстаўнік андэграўнду, шчыра дзякую вам за BOMOND, за цікавы аповед пра пачынальнікаў новае плыні ў беларускай літаратуры… З самымі найлепшымі зычэннямі. Юры Гумянюк”. Пасля мы амаль заўсёды сустракаліся, калі Юра прыязджаў у Мінск. Недзе ў 1996 годзе, калі я працаваў у “ЛіМе”, Юра прыйшоў да мяне на працу і папрасіў пачытаць новыя творы. Сярод прачытанага быў верш “Адзінокі”. “Гэта пра мяне! Ты мне яго прысвяці!” — усхвалявана сказаў Юра. І я выканаў яго просьбу.
АДЗІНОКІ
Юрыю Гуменюку
Ён ля вакна смакуе каву
І слухае замежны рок.
Дзяўчаты ходзяць, быццам павы,
І п’юць каньяк, нібыта сок.
Кароткія, як ноч, спадніцы
Букетамі спякотных ног
Яго чаруюць. Дым клубіцца
Ад цыгарэт, і ён, як бог,
Глядзіць на ўсіх, хаця ў кішэні
Няма й ламанага граша.
Якія вабныя калені,
Ажно заходзіцца душа!
У джынсах цёртых кавалеры
Бяруць за таліі дзяўчат,
Вядуць, вясёлыя, за дзверы
І не вяртаюцца назад.
А ён сядзіць, смакуе каву,
Як вусны прыгажунь начных.
І марыць, як заўжды, пра славу,
І праклінае свет услых.
Дакурыць ціха цыгарэту
І цяжка, стомлена ўздыхне:
— Ізноў адзін дамоў паеду…
І д’ябла ўбачыць у вакне.
23.01.2013. Патэлефанавалі з Валожына і сказалі, каб заплаціў за тэлефон у вёсцы, бо адлучаць. Перад тым, як ісці плаціць, я набраў бацькоўскі нумар. Слухаў недзе з хвіліну гудкі і думаў: “Хто падыдзе? Мама ці бацька?” Ніхто не падышоў, і ўжо ніхто з бацькоў ніколі не падыдзе да тэлефона…
24.01.2013. Бацькі памерлі, а страх, што яны вось-вось памруць, і сёння жыве ўва мне…
25.01.2013. Нараджаемся і жывём, каб пахаваць тых, хто памрэ раней за нас…
25.01.2013. Нечакана зарыфмавалася:
Жыццё забівае паэтаў
Дурной галавой аб асфальт.
Чытаем пра гэта з газетаў,
І кожны, хто піша — Уайльд.
26.01.2013. Снег, як белая моль, над намі лятае…
26.01.2013. Хадзіў да цешчы. Калі падыходзіў да дома, здалёку пабачыў над дзвярыма, якія былі ўпрыгожаныя каляровымі стужкамі і шарыкамі, плакат: “Нявеста. Цілі-цілі-цеста! З нашага пад’езда!” Зайшоўшы ў пад’езд, дзе стаялі тры мужыкі, пачуў: “Вы жаніх?”
26.01.2013. Цешча апавядае: “Калі Люда была малая, я пад час адпачынку павезла яе ў Малдавію. Адпачывалі каля возера. Сядзім на беразе. Загараем. Раптам бачу, што Люды няма. Куды дзелася? І тут бачу: стаіць мая Люда сярод возера на вадзе…”
26.01.2013. Размаўляючы з цешчай, пачуў: “Калі памерла мая мама, я доўгі час ездзіла ў Чыжоўку да яе магілы. І неяк, папраўляючы свечку, так апякла палец, што ажно ўзнік велізарны пухір. А ў мяне дома бялізна замочаная з парашком. Як цяпер мыць? І апавяла я пра гэта памерлай маме, і, калі прыехала дамоў, на пальцы і знаку не было ад апёку…”
28.01.2013. Прыходзіла жонка Алеся Пісьмянкова Алена Рыгораўна. Падаравала Алесеву кніжку выбраных твораў “Не знікай”, якая нядаўна выйшла ў выдавецтве “Рэдакцыя газеты “Звязда”. Прыемна было перачытаць вершы Пісьмянкова, сярод якіх і гэты:
Стаіўся птах
У голым вецці.
Задзьмуць ліхтар
Спрабуе вецер.
Нібыта з верша
Віці Шніпа
Азяблы ліст
Прыліп да шыбы,
Каб у святле
Настольнай лямпы
Душу сагрэць
І легчы ў ямбы.
29.01.2013. На працы ў прыбіральні на дзявятым паверсе злавілі кажана. Цікава, з чыйго гэта ён рукапісу вылупіўся?
29.01.2013. “Каўчэг” — так я назваў кнігу выбраных твораў Рыгора Барадуліна, якую склаў для серыі “Паэзія ХХ стагоддзя”. Патэлефанаваў Рыгору Іванавічу. Ён прыняў маю назву і запрасіў у госці…
30.01.2013. Зарыфмаваўся настрой:
Нас штодня забівае самота
І не можа да смерці забіць,
Бо мы ходзім-паўзём на работу,
Хоць не хочам нікуды хадзіць,
І самота вандруе за намі,
Спакушае да вусмерці піць,
Каб мы п’яныя вылі ваўкамі:
“Аніхто нас не хоча любіць!”
30.01.2013. Ранкам па рэдакцыйных справах тэлефаную ў Быхаўскі райвыканкам: “Добры дзень!” — “Здароў!” — чую ў адказ. “Добры дзень!” — паўтараю. “Здароў!” — бурчыць мужык. “Гэта Быхаў?” — пытаюся. “Я не бухаў!” — чуецца крык. Я кладу слухаўку, разумеючы, што патрапіў не туды, куды хацеў.