”Звычайны шоу-бізнес”
Мінск: “Кнігазбор”
Пра кнігу:
Кніга пісьменніка і музыканта Юрыя Несцярэнкі “Звычайны шоу-бізнес”, якую склалі апавяданні і навелы, улучае як аўтабіяграфічныя, так і па-мастацку змадэляваныя сюжэты. Практычна ўсе творы закранаюць тэму музыкі — рок, джаз, блюз ды іншыя альтэрнатыўныя жанры. Назва зборніка мае глыбока іранічны кантэкст, абумоўлены як асабістым досведам аўтара, так і агульнакультурнай сітуацыяй у Беларусі.
Пра аўтара:
Юры Несцярэнка — беларускі літаратар, музыкант, аўтар і выканаўца, стваральнік гуртоў “White Night Blues” і “Nestary Band”.
Нарадзіўся 26 чэрвеня 1965 года на Быхаўшчыне. Скончыў мінскі Інстытут культуры. Пасля яго заканчэння працаваў ва ўстановах культуры і адукацыі Бялыніч, Магілёва, Мінска. У якасці музычнага журналіста і аглядальніка ў 1990-х гадах друкаваўся ў газетах “Немига”, “Уік-энд”, “Знамя юности”, “Могилёвские ведомости”, “Веснік Магілёва”, у 2000-х — у часопісе “Jazz-квадрат”.
Як музыкант выдаў 7 аўтарскіх альбомаў, удзельнік шматлікіх рэспубліканскіх і міжнародных музычных фестываляў, арганізатар культурных і асветніцкіх праектаў.
Піша прозу, публіцыстыку, перакладае з англійскай, польскай, украінскай, рускай моў. Творы друкаваліся ў часопісах “Дзеяслоў”, “Маладосць”, “Бярозка”, “Тэрмапілы”, газетах “Літаратурная Беларусь”, “Літаратура і мастацтва”, “Краязнаўчай газеце” ды многіх іншых.
Аўтар кнігі прозы “Звычайны шоу-бізнес” (Мінск, 2015) і кнігі краязнаўчых нарысаў “Маё мястэчка ў часе і прасторы” (Мінск, 2015). Сябар Саюз беларускіх пісьменнікаў з 2015 года.
Шоу павінна працягвацца
Фрэдэрык Булсара памалу пераставаў быць парсам і ўсё больш ператвараўся ў суперзорку, адпаведна ўзяўшы сабе псеўданім касмічнага маштабу — у гонар планеты Меркурый. Ужо былі выпушчаны тры першых альбомы, і хутка павінна была з’явіцца “Ноч у оперы”.
На той жа самай выспе і па тых жа самых начах не губляў час дарэмна Парсанс, чалавек, які да парсаў, можа, і не меў дачынення, але старажытныя аланы, напэўна, маглі б пачуць нешта няўлоўна знаёмае ў гучанні яго імя — Алан. Сваёй гукарэжысёрскай працай у “Зваротным баку месяца” Парсанс паставіў адну цікавую кампанію ў шэраг супергруп. Кампанія сяброў, узначальваў якую спадар Гілмар (з біблейскім імем Давыд) ужо рыхтавала альбом “Вам бы тут пабываць”, высакародна і амаль што шчыра прысвечаны Сіду Барэту, які так жа шчыра ўсё больш станавіўся амаль што персам.
За “Вам бы тут пабываць” хутка з’явіцца альбом “Звяры”. Ідэя якога была ўзята з оруэлаўскай “Зверафермы”.
Магілёўскі аэрапорт меў самае прамое дачыненне да навакольных зверафермаў, як у прамым значэнні — геаграфічна, так і ў пераносным — гістарычна, і яшчэ паўнавартасна працаваў, як і належала любому савецкаму аэрапорту ў першай палове 1970-х.
Самалёт “Як-40” па раскладзе падняўся ў паветра. Не выключаецца, што гэта адбывалася ў той самы час, калі Фрэдзі, Алан, Давыд і Сід вызначыліся, у якім накірунку сваёй дзейнасці будуць рабіць пераможны рывок (відавочна, рывок быў накіраваны не ў бок сацыялістычнай культуры). Наўрад ці яны ведалі, што канчатковым пунктам прызямлення ў “Як-40” быў Сімферопаль, ад якога да Чорнага мора заставалася кіламетраў дваццаць.
Мае бацькі спланавалі свой адпачынак у Еўпаторыі, адным з самых папулярных месцаў чарнаморскага ўзбярэжжа. Туды мы выправіліся ўсёй нашай сям’ёй: мама, тата, пяцігадовая сястрычка і дзевяцігадовы я.
(…)
Адпачынак праходзіў традыцыйна: з раніцы пляж, невялікі перапынак з ратаваннем ад паўдзённага сонца ў любым цяністым месцы і лянівы абед, зноў пляж, увечары атракцыёны ці кафэ, марозіва і ліманад, альбо кіно на адкрытай пляцоўцы, потым цяжкі сон на здымнай кватэры ў начной спякоце паўднёвага клімату. (…) З Еўпаторыі — накірунак на сімферопальскі аэрапорт, дзе адпаведна раскладу рыхтуецца да вылету самалёт на Беларусію. Дарэчы, крыху раней ці пазней за наш рэйс рыхтуюцца ўзляцець авіялайнеры на Казахстан, у Сібір, на Далёкі Усход, да ўзбярэжжа Ледавітага акіяна, да кітайскай мяжы…
Як толькі мы трапілі ў аэрапорт, стала зразумела, што ніхто нікуды не ляціць. І казахі, і сібіракі, і жыхары Далёкага Усходу разам з кітайцамі, а таксама шмат хто яшчэ, сядзелі на сваіх чамаданах у невялікім памяшканні аэравакзала. Па гучнай сувязі кожныя пяць-дзесяць хвілін металічны жаночы голас паведамляў аб адмене чарговага авіярэйсу. Адпаведна, людзей збіралася ўсё больш і больш. Аэравакзал акружылі міліцыянты. Адзіны раз у жыцці я бачыў такую аграмадную колькасць супрацоўнікаў міліцыі, апранутых у старую парадную форму — белыя фуражкі, белыя кіцелі, цёмна-сіняе, амаль што чорнае галіфэ, хромавыя боты. У хуткім часе гэтая форма зменіцца на знакамітую шэрую, якая праіснуе да самых апошніх дзён Савецкага Саюза.
(…)
Адказаць, што на самай справе адбывалася, не мог ніхто. Людзі маўкліва займалі свае месцы на лаўках, сядзелі на праходах, спрабавалі ўладкавацца на вялізных падаконніках. Дзеці не бегалі і не шумелі, разумеючы, што адбываецца нешта занадта сур’ёзнае. (…) Дыхаць станавілася ўсё цяжэй і цяжэй, на вуліцу нікога не выпускалі. У рэшце рэшт незнаёмая жанчына страціла прытомнасць. Медсупрацоўнікі вельмі хутка апынуліся побач. Па залі плакала ўжо не адно дзіцё. Спробы выйсці на вуліцу заканчваліся нічым. Спытацца што-небудзь было нельга. Любыя размовы перарываліся загадамі заняць сваё месца. Мы адчувалі сябе закладнікамі.
У нейкі момант было загадана пакінуць рэчы на сваіх месцах і ўсім арганізавана выйсці на вуліцу. Па жывым калідоры, сярод міліцыянтаў, мы трапілі на пляцоўку, з якой было бачна лётнае поле.
(…)
Раптам, быццам бы з ніадкуль, па руках пайшлі папяровыя кветкі, надзьмуўныя шарыкі, невялікія сцяжкі з чырвонай матэрыі, на якіх было напісана нешта кшталту “Мір” і “Дружба”. Адразу натоўп павесялеў, і тут жа “сарафаннае радыё” пачало перадаваць — зноў жа шэптам, ці вельмі нягучна і загадкава, адзін аднаму “на вушка” — кавалачкі інфармацыі, якія, быццам бы ў калейдаскопе, можна было складаць у розных камбінацыях: “…урадавыя “Чайкі…”, “…Брэжнеў тут…”, “…палітбюро ў поўным складзе…”
(…)
Раптам і сапраўды, тры аўтамабілі “Чайка” не вельмі хутка праехалі ў накірунку да лётнага поля. За імі каля дзесяці навюткіх “Ікарусаў” павольна, як на паказе мод, прадэманстравалі натоўпу шчыльна закрытыя белымі фіранкамі салоны. Дружны савецкі калектыў патэнцыяльных авіяпасажыраў сімферопальскага аэрапорта нядружна прагудзеў нешта кшталту ці то прывітання, ці то здзіўлення. Нехта ляніва памахаў кветкамі. Я, спрабуючы таксама далучыцца да шматпакутнага свята, выпадкова лопнуў шарык. Тут жа перад шараговымі міліцыянтамі, якія ўтваралі жывую заслону, з’явіўся афіцэр і пачаў пільна ўглядацца ў тое месца, адкуль пачуўся пляскач. Твары маіх бацькоў выцягнуліся і збялелі. Але абышлося. Афіцэр не стаў расцэньваць інцыдэнт як спробу замаху ці дыверсію…
На ўзлётна-пасадачную паласу, вельмі далёка ад сваіх гледачоў, выехаў незвычайны, бруднага неакрэсленага колеру, з нязвыклай сімволікай на бартах замежны самалёт. “Боінг…” — нягучна пракаментаваў нехта з натоўпу. “Какой “боін-шмоін”?! Кагда законшіся этат безабразій? Мне давно нэ здэсь нада быць…” — паляцела ў адказ гнеўная тырада. Тыя дарослыя, хто стаяў вакол, сувора паглядалі на падазронага бунтаўшчыка, але нічога яму не гаварылі. Ад яго свабоды выказванняў мне зрабілася не па сабе. Нават у дзевяцігадовым узросце я ўжо ўсведамляў, што савецкаму чалавеку так гаварыць “нельга”.
Калона “Ікарусаў”, якую ўзначальвалі тры “Чайкі” — бліскучых, чорнага колеру, легендарных “крэмлёўскіх кабінета на колах”, праехала ў зваротным накірунку.
(…)
У магілёўскім аэрапорце нас сустрэў нехта з татавых знаёмых з машынай. Калі дома мы распакоўвалі свае чамаданы, торбы і валізы, вынімаючы з іх сочныя экзатычныя прадукты і сувеніры, па тэлевізары якраз пачалася “перадача №1” для ўсяго Савецкага Саюза — легендарная “Программа “Время”” пад незабыўнае музычнае суправаджэнне аўтарства Георгія Свірыдава.
Першым блокам навінаў ішла ашаламляльная інфармацыя аб тым, што ў нашу краіну прыляцеў прэзідэнт США (па сенсацыйным узроўні падзея для тагачасных савецкіх абывацеляў прыроўнівалася да прылёту на нашу планету кіраўніка суседняй Галактыкі). Са словаў дыктараў, прыляцеў прэзідэнт не абы-куды, а ў Сімферопальскі аэрапорт. І там ужо, як аказалася, “весьсоветскийнародсвоодушевлениемибезотчётнойрадостью” сустракаў лідара Злучаных Штатаў. Прычым народ няблага падрыхтаваўся — нарабіў папяровых кветак, надзьмуў шарыкі (хаця — “…Отставить шарики! Товарищ полковник, в следующий раз вместе со своими шариками пойдёте в отставку!..”), нарыхтаваў чырвоных сцяжкоў з надпісамі “Мір” і “Дружба”, сабраў прадстаўнікоў неабсяжнай Радзімы з самых розных бакоў — з Казахстана! “Ура-а-а!”; З Дальняга Усходу! “Да здравствует…!”; З берагоў Паўночнага Ледавітага акіяна! “Вечно живой…!”; З кітайска-савецкай мяжы! “Даёшь автоматы Калашникова китайского производства! Ура-а-а!!!”; З савецкай Белорусіі! “Жыве-е-е Белару-у-усь!!!”… (паўза).
“…Товарищ полковник, промотайте-ка чуть-чуть назад… Чё-то мне тут показалось…” Выявы людзей на відэазапісе хуценька пабеглі назад, паднімаючы па трапе амерыканскую дэлегацыю спінай да выйсця з самалёта. Кадр змяніўся. “Стоп!” Аграмадны, паголены лысы чэрап нахіліўся вельмі блізка да камеры і спытаўся з пагрозай: “Шьто такой! Я когда-нібудь улечу адсюд?..”
(…)
Усе тэленавіны былі прысвечаны падзеі з’яўлення Рычарда Ніксана на савецкай зямлі. Я глядзеў у экран і не мог паверыць сваім вачам — я памятаў амаль што ўсіх гэтых людзей з аэрапорта стомленымі, раздражнёнымі і хаваючымі сваю раздражнёнасць. Але на тэлеэкране ўсё было па-іншаму. Зусім па-іншаму! Голас дыктара чароўным чынам рабіў сітуацыю прынцыпова інакшай — людзі па-сапраўднаму радаваліся, усміхаліся, махалі кветкамі, сцяжкамі. Праўда, бязгучна. Хуткая нарэзка патрэбных кадраў рабіла сапраўдны цуд.
Я нават пачаў думаць, што была яшчэ нейкая іншая група людзей, якая сапраўды так радавалася, крычала і махала рукамі, у адрозненне ад нашай, дзе людзі ледзь перасоўвалі ногі ад стомы і спякоты. А тое, што ў кадрах трапляліся знаёмыя твары, я падумаў — гэта проста некаторыя нашы, “сумныя”, нейкім чынам патрапілі ў групу тых, “вясёлых” і заразіліся іхным настроем. Але, калі камера рухалася ўздоўж натоўпу, я раптам разгледзеў кавалачак мамінай яркай спадніцы, татаў капялюш ад сонца, а таксама свой локаць і шорты.
(…)
Магчыма, у той момант у маёй свядомасці і адбыўся падзел. З аднаго боку, я яшчэ заставаўся чалавекам, а з іншага — ужо стаў “саўком”. У тым сэнсе, што пачаў успрымаць рэчаіснасць дваіста: “тут” — тое, што адбываецца на самай справе, а “там” — тое, што патрэбна “камуністычнай партыіі і ўсяму савецкаму народу” (гл. тэлевізар).
Калі б можна было рабіць назвы апавяданняў вельмі доўгімі, то ў нашым выпадку гэта выглядала б наступным чынам: “Шоу павінна працягвацца, а звераферма застаецца зверафермай…” Цяпер я ўпэўнены, што ў “Чайках” ды “Ікарусах”, якія праехалі тады перад намі, акрамя кіроўцаў, нікога не было. Так, для праграмы “Время” здымаліся патрэбныя сцэны. Мы — “масоўка”, машыны ды самалёт — “дэкарацыі”, а прэзідэнт выходзіў дзе-небудзь зусім у іншым месцы і здымалі яго зусім іншыя камеры.
Шмат чаго мяняецца ў свеце, шмат чаго застаецца ў нязменным выглядзе. Некаторых ужо няма ў жывых. Няма Фрэдзі, няма Сіда. Сыходзяць парсы, і персы таксама сыходзяць. Сышлі Леанід Брэжнеў і Рычард Ніксан. А Давыд па-ранейшаму працягвае рабіць шоу. Гэта азначае, што і шоў працягваецца, як завяшчаў вялікі Фрэдзі, а дзе-нідзе (нават да сённяшніх часоў!), і зверафермы застаюцца зверафермамі, не горш, чым у Оруэла…
