“Мова”

Джанкі

Раней, у сівую мінуўшчыну, людзі «тырчалі» з дапамогай прэпаратаў ці рэчываў. Бухло, тытунь, грыбочкі-псілацыбы, ганджубас-мурава, апіяты, морфій, герыч. Яны «хадзілі па вене» і «нюхалі». Яны палілі люльку і глыталі таблетачкі. Усё гэта ўзаемадзейнічала з мозгам, сасудамі, нервовай сістэмай, сэрцам, прыгнятала, узбуджала, правакавала нейкія там гармоны.

Галоўнае: наркотыкі можна было памацаць. Марачкі-ЛСД, эфедрынчык, спіды. Цудадзейныя дарожкі і шышачкі, празрыстыя пакецікі з канабіноідамі, сінтэтычны спайс у папяровых канверціках з паэтычнымі назвамі. Нават клей «Мамент» быў для іх брамай у «Дзіўны новы свет», які таму самаму Олдасу Хакслі (а таксама ордам джанкі, якія спарадзіла пісаніна Хакслі) быў добра знаёмы. Чалавек прагна аглядаў наваколле ў пошуку торча. У маках ён бачыў опій, у чырвоных мухаморах — псілацыбін, у каноплях — канабіноіды, у Erythroxylon coca — коку. Ён жор, калоўся, удыхаў і губіў сваё цела, свой мозг, сваю нервовую сістэму. Тыя цёмныя часы мінулі.

Не, людзі працягваюць даўбіцца ўсім гэтым змрочным шкодным антыкварыятам! Яны з асалодай жлукцяць нават смярдзючую бражку, назва якой — піва!

Але артыкул 264 Крымінальнага кодэкса Паўночна-Заходніх тэрыторый адкрыў новую старонку ў дачыненнях чалавека з кайфам. Спачатку быў дэкрэт «Аб нематэрыяльных відах наркотыкаў і прэкурсораў», які ўпершыню ўвёў у юрыспрудэнцыю паняцце «несубстанцыйных псіхатропаў».

Вы ж заўважце, яны дагэтуль блытаюцца, як вызначыць мову. Гэты наркотык ёсць не што іншае, як тэкст. А тэкст — гэта не «рэчыва», не «прэпарат», не «выцяжка з млечнага соку макавай каробачкі»! Адна сацыяльная рэклама на вуліцы нагадвае нам пра смяротнае пакаранне для трафікёраў «аб’ектаў, пералічаных у артыкуле 264», другая называе мову «псіхатропным кодам» (добры код! — да дзесяці гадоў за захоўванне!), трэцяя спрабуе вызначыць мову цьмяным паняццем «з’ява» («з’ява, прадугледжаная артыкулам 264»)! Але ўсё гэта — тэрміналагічная блытаніна! Тэкст можа быць напісаны на сцяне, на рачным пяску, на небе, фарсажным следам ад самалёта. Ці ёсць ён пры гэтым аб’ектам?

Не!

Бо аб’ектам ёсць сцяна, пясок, плынь гарачага паветра з рэактыўнага рухавіка самалёта. Ці ўставіць моўны тэкст, напісаны такім чынам? Уставіць і будзе трымаць! Яны дагэтуль не ведаюць, як назваць тую з’яву, з якой спрабуюць змагацца!

Як заўсёды, барацьба тут вялася ў некалькі этапаў. Спачатку яны заканадаўча зраўнавалі адказнасць за захоўванне марыхуаны і мовы (некалі за грам марыхуаны можна было зайсці на 6 гадоў, ці вы ў гэта сёння паверыце?). Потым адказнасць за марыхуану, спайс і іншую лёгкую дурноту адмянілі наогул. А адказнасць за мову павялічылі да дзесяці гадоў. Потым увялі смяротнае пакаранне для барыг.

Што рабілася ў гэтыя часы ў краіне? Мне вельмі цікава было б на гэта паглядзець! Бо ніякіх дакументальных сведчанняў, як вы разумееце, не засталося. Магу дапусціць, што спачатку ўсе, у каго былі друкаваныя кнігі на мове, заціхарыліся. Потым, калі зрабілася зразумела, што дзяржава не жартуе, — масава панеслі здаваць. Кажуць, была кампанія, кшталту: здаў самастойна — пазбавіўся ад адказнасці. Але кампанія цягнулася некалькі месяцаў. Што было пасля гэтага? Цалкам зразумелая з’ява! Усе тыя, хто не здаў, акуратненька знішчылі ўсё, што мелі на руках. Спалілі і развеялі попел. Раздзерлі і скармілі мышам.

Упэўнены: раз на паўгода Дзяржнаркакантроль ладзіў паказальную справу — гэта цалкам у ягонай стылістыцы! Каго-небудзь публічна каралі смерцю, паралельна нагнятаючы па Net-візары гістэрыю пра «кінутых наркаманамі дзяцей» (як быццам добрыя грамадзяне дзяцей цяпер не кідаюць!), абрабаваных, забітых і скалечаных «у пошуку грошай на дозу» мінакоў.

І вось праз даволі кароткі час адбыўся цуд: у краіне, дзе некалі кніг былі мільёны, не засталося ніводнай «друкаванкі». Усё было знішчана, прычым не дзяржавай — тут яе магчымасцяў пошуку і кантролю проста не хапіла б! А простымі людзьмі. Іх страхам трапіць у турму ў межах «паказальнай справы». Іх паранояй. Іх асцярогамі. Калі вы думаеце, што адбылося нешта неверагоднае, пачытайце ў Net-візары пра тое, як хутка і дашчэнту знішчылі каноплі ў краі, дзе некалі тыя каноплі вырошчваліся ў прамысловых маштабах.

Кнігі на мове ў вялікіх колькасцях засталіся за мяжой, але за першыя пяць гадоў іх выкупілі за бясцэнак і спажылі. А спажыўшы — знішчылі, бо пры паўторным чытанні мова ўжо не ўстаўляе. А зберагаць рэч, за якую можна атрымаць смяротны прысуд, ні ў кога жадання няма. Потым кошты пачалі падвышацца. Спачатку тысячу каштавала друкаваная кніжка. Потым — сто старонак такой кніжкі. Потым — адна старонка. Гэтым зацікавіліся трыяды — яны заўсёды там, дзе круцяцца буйныя грошы. На Паўночна-Заходніх тэрыторыях гандаль мовай стаўся больш выгадным бізнесам, чым гандаль цяжкімі субстанцыйнымі наркотыкамі.

Цяпер не раздзеленых на старонкі і не прададзеных па паперцы «друкаванак» ці не засталося наогул, ці засталіся лічаныя асобнікі. Нават у буйных бібліятэках свету, кшталту Бібліятэкі Кангрэсу ЗША, усё, што ўтрымлівалася на мове, разрабавана ці выкрадзена па-ціхаму (у першыя гады пасля Забароны замежныя ўлады яшчэ не разумелі, што экзэмпляры на мове трэба трымаць пад узмоцненай аховай). А трыяды наладзілі перапіс моўных фрагментаў з тых кніг, якія яшчэ не знішчаныя. Перапісчыкі працуюць за мяжой — у Варшаве і Вільні, з іх працы корміцца цэлая армія барыг і кантрабандыстаў. А з гэтай арміі корміцца вялікі і магутны Дзяржнаркакантроль. Бо калі б усіх джанкі заўтра пасадзілі, а ўсіх дылераў пакаралі смерцю, дык навошта краіне быў бы патрэбны Дзяржнаркакантроль? Таму яны і трымаюць індустрыю ў паўпрыдушаным стане, не знішчаючы дашчэнту.

Кажуць, мова — не адзіны несубстанцыйны наркотык, які існуе ў свеце. Але гэта адзіны нематэрыяльны наркотык, які ўздзейнічае на тутэйшых людзей.