Кнігу склалі эсэ, напісаныя падчас зняволення аўтара па справе аб масавых беспарадках 19 снежня 2010 года. Тэксты пісаліся цягам трох гадоў і друкаваліся, па меры іх стварэння, у прэсе. Сёння эсэ пра лёс Беларусі і яе народа — усе разам пад адной вокладкай.
Павел Севярынец — беларускі палітык і публіцыст. Аўтар кніг “Нацыянальная ідэя: Фенаменалогія Беларусі”, (2005), “Лісты з лесу”, (2007), “Брату” (2007), “Люблю Беларусь: 200 феноменаў нацыянальнай ідэі” (2008).
І. Беларуская глыбіня
Ён адкрывае глыбокае і стоенае,
ведае, што ў змроку,
і святло жыве з Ім.
Данііла 2:22
У турме адзін мудры чалавек сказаў мне: “Не пытай сябе ў няволі — “За што?” Спытай — “Дзеля чаго?”
Дзеля чаго Госпад дае табе крыж часу і прасторы, новы пачатак каардынатаў у жыцці, новых людзей, новыя вобразы і падабенствы Свае? Чым ачысцяць, адновяць і напоўняць яны тваё сэрца?
У параўнанні з Малым Сітнам у Купліне святлей. Раённыя Пружаны чысценькія, вымеценыя, у кветачкі.
Больш сонца: як-ніяк, паўтысячы кіламетраў на поўдзень.
Святлейшы лес — не елка ды хвоя, а ясень, бяроза, таполя, дуб, клён. Святлейшыя вочы — тут усё-такі Заходняя Беларусь, няма сіценскага адчаю.
Святлей ад жывое веры і мовы. Светла ў царкве — ад белых галоваў мужыкоў і дзяцей.
І глыбіня.
“Шырокая руская душа, — сказаў праз Івана Карамазава найглыбейшы расейскі пісьменнік і беларус Дастаеўскі, чыё родавае гняздо Дастоева ў гадзіне язды ад Купліна, — я б звузіў”.
Дык вось, наколькі расейская душа шырокая, настолькі беларуская глыбокая. Як беларуская пакута.Беларускае цярпенне. Беларускае балота.
Беларусы, у адрозненне ад расейцаў, украінцаў, палякаў, — інтраверты, заглыбленыя ў сябе. Таму беларуская
глыбінка — гэта не правінцыя. Багна? Бездань? Глыбіня.
Тут — патаемная глыбіня: пад Белавежскай Пушчай у савецкія часы размяшчаліся стратэгічныя аэрадромы, нацэленыя на Еўропу. У самай такой беларускай глыбіні без адзінага стрэлу зруйнавалі найвялікшую імперыю зла: Віскулі — у Пружанскім раёне.
Увогуле, гэта берасцейскае наваколле паміж Палессем і Літвой, паміж Белавежай і Выганашчанскімі балотамі — Пружаны, Бяроза, Івацэвічы, Кобрын — глыбокае. Глыбокае, як род Сапегаў, чый замак у Ружанах уражвае падзем’ямі ў некалькі паверхаў, прызначанымі для вялікалітоўскіх скарбаў; як унікальны тэнар Міхася Забэйды-Суміцкага, ураджэнца тутэйшых Шэйпічаў; як тысячы народных мелодыяў са збору пружанца Рыгора Шырмы; як балады Андрэя Макарэвіча з “Машыны часу”, чые дзяды з ваколіцаў Малеча; як 600 тамоў прозы Юзафа Крашэўскага, які калісьці валодаў Старым Куплінам; як хрыплы крык, вырваны з самага сэрца Уладзіміра Высоцкага, чые продкі — з Сяльца Бярозаўскага раёна; як верлібры Алеся Разанава (з таго ж Сяльца); як бас Анатоля Папанава, вязня з “Халоднага лета 53-га” і Ваўка з мультфільма “Ну, пачакай!”, чыя матуля перадала сыну непаўторна ёмісты тутэйшы выгавар; як кнігі Васіля Сёмухі з блізкага хутара Ясенец, асабліва калі чытаеш Слова Божае ў Сёмухавым перакладзе; як вера ксяндза Вінцэнта Гадлеўскага (мястэчка Поразава адсюль рукой падаць), аднаго з заснавальнікаў БНР і Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі, таго самага ксяндза, што распачаў імшу па-беларуску і быў расстраляны ў Трасцянцы гестапаўцамі ў ноч на Раство 1942 г.; як веданне Бібліі беларускімі баптыстамі, чыёй сталіцай ёсць Кобрын; як удых волі Тадэвуша Касцюшкі з Мерачоўшчыны, за паўсотні кіламетраў адсюль; як мясцовыя тарфяныя балоты, у адным з якіх, Гатча-Восаўскім, знайшлі адзінае ў Беларусі прамысловае радовішча бурштыну; як пружанскі антыалкагольны рух сялянаў 1846-1848 гг., што перакінуўся на суседнія губерні; як здрада Азэфа, ураджэнца вёскі Лыскава, кіраўніка баявой арганізацыі эсэраў, які арганізоўваў забойствы вышэйшых чыноў імперыі і адначасова “здаваў" паплечнікаў; і, урэшце, як бездань падзення курса беларускага рубля пасля сыходу пружанскага вылучэнца, Пятра Пятровіча Пракаповіча...
І вось Госпад дае акунуцца ў гэтую глыбіню — акунуцца разам з сотняй насельнікаў куплінскай «хіміі», наведнікамі і міліцыянтамі.
Глядзіш у вочы юным беларусам, у бяздонныя вочы пакалення незалежнасці, бачыш будучыню, што пакутуе, п’е да анабіёзу, перакідаецца мацюкамі і мроіць пра шчасце — і аж правальваешся, колькі тут глыбока роднага і глыбока чужога!
Дзеля чаго — ёсць час падумаць. Час адкрыць новыя цуды ў звыклым, забытым і занядбаным.
І зразумець, што сённяшнім нашым беларускім скрыжаваннем часу і прасторы валодае не Лукашэнка і не Расійская імперыя, а Сам Госпад Бог.
8 верасня 2011 г. 
